57. PİYADE ALAYI ŞEHİTLİĞİ GELİBOLU

Çanakkale savaşları dünya tarihine önemli iz bırakan savaşlardandır. Her bir cephesi hatta savaş alanının her bir metrekaresinden büyük destanlar yazılabilmektedir.Mustafa Kemal ‘den başlayarak bütün komutanlarıyla ve erlerinden küçücük saka çocuklara kadar yüzlerce kahramanlık öyküsü yaşatmıştır.

Gelibolu Yarımadası’nı gezerken her adımda bu savaşın manevi hatırasını yaşamamak, o kahramanları hatırlayıp duygulanmamak mümkün değildir.

Çanakkale savaşlarının en büyük aynı zamanda en hüzünlü kahramanlık öykülerinden birini 57.Alay  yaşatmıştır.

Peki 57. Alay’ın hikayesi  ve Çanakkale  Savaşları’ndaki önemi nedir?

57. Alay, Çanakkale Savaşı’nın başlangıcı kabul edilen Anzak Çıkarmasını durdurmak amacıyla 25 Nisan 1915 sabahı harekete geçen Osmanlı alayı,19. Fırka'ya bağlı üç alaydan (72, 77 ve 57) biridir. Tekirdağ Yarkışla mevkiinde (şimdiki Araştırma ve Uygulama hastanesi alanı) 1 Şubat 1915 tarihinde kurulan 57. Alay'ın alay komutanı, Hüseyin Avni Bey (Arıburun)'dir.

57. Alay 22 Şubat 1915 tarihinde 19. Fırka Komutanı Yarbay Mustafa Kemal tarafından törenle verilen sancağı alıp, 23 Şubat 1915 tarihinde Çanakkale'ye doğru yola çıkmıştır. 25 Şubat 1915 tarihinde  Eceabat’a (Maydos) ulaşmıştır. Ardından  Enver Paşa tarafından kurulmasından sonra 57. Alay, genel ihtiyat (yedek) olarak 26 Mart 1915’te Bigalı Köyü’ne intikal etmiştir. Bu tarihten, 24 Nisan 1915 tarihine kadar bizzat Yarbay Mustafa Kemal ve Binbaşı Hüseyin Avni tarafından sürekli eğitime tabi tutulan 57. Alay Bigalı Köyü ve Turşun bölgesinde tatbikatlar yapmıştır.

57.Alay 25 Nisan 1915 sabahı, kendisine bu yönde bir emir gelmemiş olmasına rağmen Mustafa Kemal'in kişisel inisiyatifiyle düşman çıkartmasını haber alır almaz Conkbayırı'na doğru hareket etmiştir. Alay’da, Conkbayırı'na hareket eden 3 taburu ve bir dağ bataryasını oluşturan yaklaşık 3000 subay ve askeri mevcuttu. (Alay, 30 Nisan 1915 tarihinde Osmanlı Padişahı V. Mehmed tarafından Altın ve Gümüş İmtiyaz Madalyaları ile ödüllendirilmiştir.)

Conkbayırı'na varıldığı anda bizzat Mustafa Kemal'in yönetiminde kendisinden yaklaşık 4-6 kat daha büyük bir düşman gücüne karşı taarruza geçmiştir. Daha sonrasında mevcudunun üçte ikisini kaybeden alay, savaş ortalarında takviye edilmiştir. 13 Ağustos 1915'te alay komutanı olan Hüseyin Avni Bey karargaha düşen bir top mermisi yüzünden şehit olmuş, yerine Binbaşı Hayri Bey atanmıştır. 

57.Alay’ın Çanakkale savaşları tarihine önemli bir etki yapan öyküsü de vardır;

“Çanakkale’yi denizden geçemeyen İtilaf Devletleri’nin 25 Nisan 1915 günü Gelibolu Yarımadası’na ve Kumkale’ye asker çıkarmalarıyla Çanakkale kara savaşları başlamıştı. 25-26 Nisan 1915 tarihlerinde Arıburnu’nda karaya çıkıp Conkbayırı’nda ilerleyen çıkarma kuvvetleri, 19. Tümen K.Kur.Yb. Mustafa Kemal’in 25 Nisan günü verdiği “Ben size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman zarfında yerimize başka kuvvetler ve komutanlar geçebilir” emrini uygulayan Türk birliklerince durduruldu. Bu birliklerden biri Yb.Hüseyin Avni Bey’in komutasındaki 57. Alay’dı. 57. Alay’ın başta komutanları olmak üzere 628 kişilik mevcudunun tamamı 25-28 Nisan 1915 tarihleri arasında şehit düşmüştü.”

Türk Silahlı Kuvvetleri tamamı hayatını kaybeden akabinde sancağı yere düşen 57. Alay da hayatını kaybedenler anısına geçmişten günümüze aynı isimle alay bulundurmama kararı almıştır. 

Şehitlik

Hayatını kaybeden 57. Alay'a bağlı 628 asker için Bomba Tepe üzerinde 12 Aralık 1992 tarihinde 57. Alay Şehitliği açılmış, şehitliğin yapımı sırasındaki kazılarda künyesiyle İngiliz Yüzbaşı Woiters ve muskasıyla 57. Alay VI. Bölük Komutanı Erzincan'lı Üsteğmen Mustafa Asım Bey'in iskeletleri, yanlarında tabanca, mermi ve mataraları ile birlikte bulunmuştur.

Gelibolu Yarımadası’nda Kanlısırt’ta 57. Alay için yaptırılan şehitlik; Mehmetçik Anıtı (Prof. Tankut Öktem), Gazi Hüseyin Kaçmaz Anıtı (Metin Yurdanur) ile donatılmıştır. Heykeltıraş Metin Yurdanur tarafından yapılan bir rölyef de şehitliğin ihtişamını artırmıştır.

57. Alay Şehitliği 10 Aralık 1992 tarihinde düzenlenen bir törenle halkın ziyaretine açılmış, 25 Temmuz 1994 tarihindeki orman yangınında hasar görmüş, onarılarak 11 Kasım 1994’te tekrar hizmete sunulmuştur.

Şehitlikte yatanlardan bazıları;

Burada yatan şehitlerin en küçüğü 9 yaşındaki Saka Çocuk’tur. Ayrıca 57.Alay’ın İstanbullu Rum Doktoru Yüzbaşı Dimitroyati, Alay İmamı Konyalı Hasan Fehmi Efendi ile beraber burada gömülüdür. Alay’ın komutanı Yarbay Manastırlı Hüseyin Avni Bey’in mezarı parmaklıkla çevrili küçük bir alanın ortasındadır. Mermerden yapılmış olan bu mezarın başındaki bir yazıtta kısaca savaş hakkında bilgiler verilmektedir.