ARPAZ KULESİ VE ARPAZ BEYLER KONAĞI
ARPAZ KULESİ Arpaz Beyler Konağının hemen karşısında bulunan
kulenin eve ve ovaya bakan cephesinin birinci katında bulunan geniş kapısına
çıkan taş merdivenleri vardır.
Kapının üst kısmında daha önce kullanılan bir çekme köprüye
ait makara yuvaları bulunmaktadır. İndirildiği zaman evin (konağın) zemin kat
taşlığına dayanan kemerli bir platforma oturan asma köprü, evden kuleye
doğrudan doğruya bir tehlike anında çekebilmeyi sağlıyordu.
Dışa tamamen kapalı olan kulenin zemin katı, Meşrutiyet
dönemine kadar zindan olarak kullanılmıştır.
Giriş katından üst kata ahşap bir merdiven ile çıkılır. Bu
kat ovaya bakan parmaklıklı pencereleri, oturma sekileri, dolapları, alçıdan
ocağıyla bir yaşama mekânı olarak düzenlenmiştir. Yanında, sonradan eklendiği
anlaşılan kubbeli küçük bir hamam vardır.
Oda dolaplarının arkasından dolanan ve sonradan inşa
edildiği anlaşılan kar gir bir merdiven, halen ahşap bir çatı ile örtülü
bulunan ancak özgün bir şekilde olan teras dama çıkar. Terasın köşelerindeki
çıkma kuleciklere açılan çok sayıda menfez, hem geniş bir gözetleme açısı
sağlıyor hem de her yöne ateş edebilme kolaylığı getiriyordu. Bir çıkma mazgal,
giriş kapısını zorlayanların üzerine kızgın su akıtmaya yarıyordu.
Konağın kuruluş düzeni, yapımı ve bağlı birimleri ile ilk
çağdan bu yana sürekli olarak iskân edilmiş olan Arpaz ın geçmişine sıkıca
bağlıdır. Bu iskân sürekliliğinin başlıca nedeni, yerleşmenin son derece
verimli bir ovanın kıyısında kurulmuş olmasından ileri gelir. Bu kulenin
yapılış tarihi kesin olarak belirlenmiş değildir. Ancak II. Mahmut döneminde
Rodos a ıslahata gönderilen Hacı Hasan Bey, Rodos tan dönüşünde 20 kadar usta
getirmiş ve bu yıllarda bu kulenin onarıldığı sanılmaktadır. Onarımı yapan
ustaların Rodos tan gelmiş olmaları kulenin modern havasından anlaşılır.
Gerçektende, köşe kuleleriyle bu yapı Rodos taki St. Jean şövalyelerinin
kalesindeki Naillac kulesini andırmaktadır.
Anadolu nun tarihinde ölü zamanlar olmadığını bir kez daha
anımsatan Arpaz Beyler Konağı Batı Anadolu nun yerleşim tarihindeki
sürekliliğin bir belgesidir.
ARPAZ BEYLER KONAĞI Arpaz, Nazilli nin 15km. Kadar güneyinde
bulunan bir köyümüzdür. Şimdiki adı Esen köy olan bu köyümüze Bozdoğan
asfaltından sola doğru sapılarak ulaşılır.
Köy, eski bir Karya yerleşmesi olan Harpasa Kalesinin
eteklerinde kurulmuş ve adını bu yerleşmeden almaktadır. Hakkında çok az şey
bilinen antik Harpasa, ortaçağda Stav-ropolis(Afrodisias) Metropolitliğine
bağlı bir piskoposluk merkezidir. Daha sonra Aydın Beyliğinin bir yerleşim
merkezi olarak varlığını sürdürdüğü bazı vakıf kayıtlarından ve bugün ortadan
kalkmış olan bazı mezar taşlarından anlaşılır.
Köyde bulunan arkaik karakterli isimsiz bir türbe de bu
dönemden kalmış olabilir. Evliya Çelebi de, Aydın Koca beyi tarafından ele
geçirilen, Nazilli ovasının güneyindeki boğazı tutan ve "Beş boy"
olarak adlandırdığı köylerden biri olarak Arpaz’ı da sayar. II. Bayezid devrine
ait Aydın Mufassal Tahrir defterinde, Arpaz Yenişehir Kazasına bağlı olarak
gösterilmiştir. Buna karşılık 1573–1574 tarihli Aydın Vakıf defterinde Aydın
Livasına bağlı bir kazadır.
1451 tarihli Mufassal Tımar defterinde ise şu kayıt vardır:
" Taallukat-ı Arpaz Murad Hüdavendigar Aydın eline
gelicek, oda oğlanı Ali Bey e verilmiş. Yıldırım Hüdavendigar zamanında kadimi
Süleyman ve Doğan Bey ve Kemine Bey ve Beyazıt Bey yerdi; mezkûrlar çer iye
eserlerdi; şimdiki halde Murad Hüdavendigar kullarından oda oğlanı İlyas Bey e
Murad Hüdavendigar beratıyyiyüb asker-i mansureye mülazemet ider. "ifadesi
vardır.
1573 tarihli Aydın Mufassal Tahrir defterinde burası bir
Şehzade hassı olarak geçer. Aynı zamanda bölgesel önemi olan bir pazaryeridir.
Bugün hala, Pazartesi günleri kurulan pazarına çevre köylerden gelirler.
Son bir not, Arpaz Kulesi mimarisiyle Türkiye'de tek..Bu kadar ilgi çekebilecek yapı maalesef kaderine terkedilmiş gibi..Görevli yok, ziyaret eden veya ziyaretçilere bilgi veren yok,Küçük bir tabeladan başka tanıtımı yok. Arpaz konağı kimsesizlere ve çevredeki işçilere konaklama mekanı olmuş..Ha bir de hayvanlar için barınak yapılmış..Yazık..
Yorumlar
Yorum Gönder