FRİG VADİSİ GERDEKKAYA MEZAR ANITI

 

FRİG VADİSİ

Frigler, Hititlerin yıkılmasının ardından ağırlıklı olarak Anadolu’nun batı bölgelerinde yaşamış halklardır. Yaygın kanıya göre MÖ 1200 lü yıllarda Avrupa’nın güneydoğusundan geldikleri kabul edilir.

Frig Uygarlığı Sakarya Irmağı’nın güneyiyle başlayan, Ege’de Büyük Menderes Irmağına kadar, doğuda da Ankara’ya kadar uzanan bölgede hakimiyet kurmuşlardır.

Kesin olmamakla birlikte MÖ 7.Yüzyılın sonlarına kadar güçlü yaşamlarını sürdürmüşler, bu dönemde Kimmerler’in saldırılarıyla yok olma sürecine girmişlerdir. En güçlü dönemlerini meşhur kralları Gordios ve oğlu Midas (meşhur eşek kulaklı Midas) zamanında yaşamışlardır. Tarımda , mimaride, madencilikte ve sanatta oldukça gelişmiş toplumdur. Günümüzün flütünü ve çengelli iğnesini ilk üreten uygarlık olarak dikkati çekerler.Kayalara oydukları yaşam alanları, tapınakları, kaya mezarları ve Tümülüs tipi mezarlarıyla günümüze ulaşan önemli değerler bırakmışlardır.

FRİG VADİSİ (DAĞLIK FRİGYA)

Friglerin yaşadıkları bölge Türkmen Dağı’nın volkanik malzemeleriyle kaplıdır. Dolayısıyla kolay işlenen bir malzeme bulmuşlar, yüzlerce yıl bu bölgede yerleşim alanları, tapınaklar ve mezar odaları oluşturmuşlardır.

Günümüzde Frig Vadisi olarak adlandırılan ve yüzlerce Frig eserini barındıran bölge, Afyon, Eskişehir ve Kütahya üçgenindedir. Özellikle Afyon çevresi çok zengin ve olağanüstü Frig eserleri barındırır. Bunların başında kaya yerleşimleri, mezar anıtları, tapınaklar, kaya yazıtları ve sonraki dönemlerde oluşturulan kaya kiliseleri gelmektedir. Bölge ayrıca ilginç peri bacaları oluşumlarıyla ikinci Kapadokya olarak adlandırılır ve önemli bir turizm potansiyeli oluşturur.

Frig Vadisi gezi rotaları oluşturmak için özellikle üç gün planlanmalı, her bir şehir bölgesi için bir günlük rota hazırlanmalı.

·        Eskişehir-Afyon rotası

·        Afyon-Eskişehir rotası

·        Kütahya Bölgesi

Şeklinde rota oluşturulabilir.

Farklı dönemlerde birkaç günü kapsayacak Frig Vadisi gezimize Eskişehir bölümünden başlayalım.

Vadinin Eskişehir yönü Seyitgazi ilçesi Çukurca köyü ile başlıyor. Bu rotayı oluşturanlar için yapılması gereken bir plan da Seyitgazi’ye gelmişken yarım saati ayırıp ilçeye hakim tepede yaptırılmış Seyyid Battal Gazi Külliyesi’ni gezmek.1207-1208 yıllarına tarihlenen bu eser kesinlikle görülmeye değer.

Frig Vadisi Çukurca bölümü için Seyitgazi’den çıkıp Eskişehir-Afyon yolunu takip ederek 4-5 km sonra Örencik sapağından devam etmek gerekiyor. 20 km den fazla olan yolun büyük bölümünün stabilize olduğunu belirteyim. Çukurca Köyü’nde görülmesi gereken en önemli anıt; Gerdekkaya Mezar Anıtı.

Anıta ulaşmak için köy çıkışındaki kahverengi tabeladan dönerek yaklaşık 500 metrelik toprak yolu takip etmek gerekiyor.Yürüyerek ya da araçla ulaşmak mümkün.

Gerdekkaya Mezar Anıtı, Dağlık Frigya diye de adlandırılan bölgenin Doğanlı Vadisi’nde yer alıyor. Yan yana sıralanmış iki büyük kaya kütlesinin ilkinin doğu yüzeyinin oyulmasıyla oluşturulmuştur. Dor düzeninde yapılmış üçgen alınlığı ve saçağı iki sütun tarafından taşınmaktadır.

Anıtsal giriş holünün arkasında iki mezar odası ve içlerinde değişik zamanlarda kullanılmış mezar tekkeleri ve lahitsel mezarlar bulunmaktadır.MÖ 3-1. Yüzyıllara tanımlanan anıtsal mezarın Roma ve Bizans dönemlerinde de çeşitli ilaveler yapılarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. (Anıtta tespit edilen “Zotikos” ve “Gorgos” kelimelerinden anlaşılır.

Giriş holünün tavan kısmında yer alan ve ahşap mimariyi andıran hatıllar kayaların ne kadar düzenli işlendiğini gösterir.Yerden yaklaşık 3 metre yüksekliğindeki hole sonradan eklenmiş merdivenlerle çıkılıyor. Anıtın hemen yakınında bulunan Hamamkaya ,Doğanlı Kale ve Akpare Kale yörede görülebilecek diğer Frig eserleridir.

Son bir not; Bu eşsiz eserleri korumayı neden bir türlü beceremiyoruz, her tarafına yazılar yazıp tahrip ediyoruz anlayamam yazık.